W piłce dziecięcej i młodzieżowej spotykamy całą masę utalentowanych zawodników, którzy — na nasze nieszczęście — rezygnują z piłki (a często ogólnie ze sportu), zanim na dobre się rozwiną. W przeszłości wspominaliśmy zawodników, którzy powinni grać dla Polski, ale wybrali inny kraj. Problem w tym, że ich wybór był podyktowany tym, gdzie się wychowali i gdzie wyrośli na zawodników. Marzyliśmy i marzymy o potędze piłkarskiej, o tytule Mistrzów Świata. Czas ucieka, pokolenia przemijają, a w Polsce nic się nie zmienia — może oprócz infrastruktury.
Dlaczego tracimy talenty, które powinny odnieść sukces?
Wbrew opiniom trenerów, działaczy i ekspertów — to nie dzieci odchodzą ze sportu. To sport rezygnuje z dzieci. Na boisku trenerzy nie widzą Krzysia, Mateusza czy Kubę, ale Messiego, Ronaldo i Lewandowskiego. Oczekiwania wobec utalentowanych dzieci, szczególnie w wieku wczesnoszkolnym (6–10 lat), są zawsze bardzo wysokie. Trener robi z nich liderów, opiera na nich zespół, nie dopuszcza do sytuacji, w której gra mecz bez swojego „wielkiego talentu”.
W ten sposób w dziecku rodzi się nie tylko presja: „od Ciebie zależy zwycięstwo”, ale także budowane jest ego, z którym trener będzie musiał się zmierzyć, gdy chłopiec podrośnie.
Najczęściej, choć nie zawsze, dzieci utalentowane wyróżniają się w swoim roczniku warunkami fizycznymi. Są wyżsi, szybsi i silniejsi. Swoją grę opierają na genach, a nie na technice, pracy czy inteligencji boiskowej. Zaledwie 1 na 10 młodych, utalentowanych piłkarzy jest słabszy fizycznie od rówieśników. Dlatego 9 z nich zakończy grę na dobre, zanim dotknie piłki młodzieżowej. Nie jest to ich wina, lecz otoczenia, systemu i metod, które uparcie wdrażamy, choć nie sprawdzają się od trzydziestu lat.
Gdy warunki fizyczne się wyrównują i liderzy przestają być liderami, mają braki techniczne, szybkościowe czy wytrzymałościowe — wówczas rezygnują. Piłka przestaje sprawiać im frajdę. Przeciwnicy nagle stali się za trudni do minięcia, trener zaczął wymagać (a nigdy wcześniej tego nie robił, przecież byli jego ulubieńcami), rodzice już tak nie chwalą.
To jedynie wierzchołek góry lodowej zwanej „problemami polskiej piłki”. Obok naszej „gwiazdy” trenuje przecież 15–20 innych zawodników. Przychodzi 12.–13. rok życia — rosną, są silniejsi i szybsi, ale całe dzieciństwo byli w cieniu „tego jedynego”. Teraz trener oczekuje, że będą podawać i wychodzić na pozycję — zero kreatywności, ciągły schemat, który działa, bo przecież wygrywają.
W Polsce taktyka jest wpajana już od kategorii Żak (U7). Trenerzy obawiają się, że jeżeli będą przegrywać, to rodzice będą mieć o nich złe zdanie albo — co gorsza — zabiorą dzieci do konkurencyjnej szkółki, bo „tamci wygrywają”. Nie ma znaczenia, że w obydwu realizowany jest ten sam system szkoleniowy, korzysta się z tych samych metod i z tych samych stron internetowych z materiałami. Taktyka jest gwarancją sukcesu.
„Nie kiwaj, podaj! Dawaj, dawaj!”
Instruktaż zabija kreatywność i inteligencję boiskową.
Dziecko się nie rozwija — nie tworzy kreatywnych akcji, nie próbuje dryblingu, bo boi się popełnić błąd. O wiele bezpieczniej jest wybić piłkę na aut, a najlepiej „dać lagę” do lidera drużyny — on sobie poradzi, jest szybki i skuteczny.
Komentarze, podpowiedzi i schematy w trakcie meczu zabijają chęć gry. W ten sposób trenerzy zabierają całą inicjatywę dziecku — i niby każdy o tym wie, a każdy krzyczy i podpowiada, bo zawsze i za wszelką cenę trzeba wygrać.
To kolejny element blokujący rozwój młodych talentów — obawa przed stratą bramki, porażką czy nawet popełnieniem błędu. A przecież na błędach uczymy się najwięcej.
Wnioski i praktyczne implikacje dla trenerów oraz rodziców
To najbardziej kontrowersyjny powód. Dotyczy zarówno największych akademii, jak i małych szkółek. W każdym regionie znajdą się akademie duże i średnie, które braki kompetencji u trenerów „uzupełniają” zawodnikami z mniejszych akademii. Oczywistym jest, że nie każde dziecko będzie grało w piłkę i że w pewnym wieku trzeba zmienić otoczenie. Problemem jest jednak wiek dziecka.
Bardzo często akademie zapraszają na testy dzieci 7-letnie. Gdy takie dziecko się dostanie, ale za 2–3 lata okaże się, że znalazł się ktoś „lepszy”, i ten już 10-letni chłopiec wypada ze składu — rezygnuje z gry. Duża akademia nie zrobi nic, aby go zatrzymać. Ewentualnie powie, że musi trenować i walczyć o miejsce albo odejść do dowolnej szkółki.
Wiele małych klubów cieszy się z zaproszeń dla 7-, 8-, 9- czy 10-latków, chwaląc się nimi, nie zdając sobie sprawy, jaką krzywdę wyrządzają dziecku. Rówieśnicy, zabawa, bycie najlepszym wśród kolegów — to są fundamenty budowania przyszłego piłkarza. Bycie przeciętnym w dobrej drużynie to prosta droga do szybkiego zakończenia „kariery”.
Brak konkretnego modelu trenowania
Tylko największe akademie mają opracowany system szkolenia i selekcji wraz z wytycznymi dla trenerów. Nigdzie jednak nie spotkałem się z prawdziwą unifikacją — czyli jednakowym procesem szkolenia dla każdej kolejnej grupy.
W największych akademiach trenerzy otrzymują ramy, w których mają się poruszać, ale dobór ćwiczeń pozostaje w ich gestii. W mniejszych klubach nawet ramy są luźne. Jeden trener będzie trenował głównie popularnego „dziadka”, a inny — otwarcia i finalizacje.
Tymczasem rozwój dziecka zależy od jego wieku — niezależnie od poziomu rozwoju fizycznego, intelektualnego czy emocjonalnego. Jedno dziecko może być szybsze, drugie mądrzejsze, a trzecie bardziej pracowite — ale ich mózg w wieku 8, 10 czy 12 lat działa tak samo. Jeżeli nie otrzymają tej samej liczby bodźców, tej samej intensywności i podobnych ćwiczeń — nie będą mieli szansy rozwinąć się w taki sam sposób.
Cały model szkolenia jest podstawą rozwoju inteligencji, kreatywności, techniki, a więc wychowania wszechstronnego zawodnika. W Polsce niestety każdy trener ma własny model — albo opracowany przez lata, albo pobrany z internetu. W większości przypadków model działa na małych dzieciach, a gdy dorastają i rezygnują z gry, to „jest ich wina”, bo przecież mieli talent i wyniki. Nie mieli jednak swobody — byli kierowani i ograniczani.
Kto z nas chciałby być piłkarzem, którego zadaniem jest wybijanie piłki na aut? Czy dziecko nie marzy, aby grać jak najlepsi? Trenerzy im to odbierają — bo takie są oczekiwania rodziców.
Metoda FUNiño to jego sportowa filozofia i źródło nieustannej inspiracji. Z pasją zgłębia jej założenia, wdrażając je zarówno w Akademii, jak i w autorskim projekcie Funiño World – platformie stworzonej z myślą o rozwoju i profesjonalizacji pracy trenerów. Dzięki wieloletniej praktyce, setkom godzin obserwacji oraz wyjątkowej umiejętności analitycznego myślenia opracował autorską metodę Pro Ball, która idealnie uzupełnia FUNiño, znacząco przyspieszając rozwój młodych piłkarzy. Jest orędownikiem zasady „ciężkie treningi – łatwe mecze”, dbając o to, aby każdy element szkolenia był przemyślany, skuteczny i ukierunkowany na maksymalny rozwój zawodników.
